توكسوپلاسموز چيست ؟

توكسوپلاسموز يك عفونت انگلي است كه توسط انگل توكسوپلاسما گوندي (Toxoplasma Gondii) ايجاد مي شود . اين انگل در تمامي جهان وجود دارد و حدودا ً 60 ميليون نفر در ايالات متحده حامل اين انگل هستند ، ولي تعداد كمي از آنها علائم اين بيماري را نشان مي دهند ؛ چرا كه معمولا ً سيستم ايمني از بيماريزايي اين انگل جلوگيري مي كند . در هر حال ، زنان آبستن و افرادي كه سيستم ايمني آنها دچار ضعف شده است ، بايستي احتياط لازم را در مورد اين بيماري داشته باشند ، چرا كه گاهي يك عفونت توكسوپلاسمايي مي تواند علائم بسيار شديدي را با خود داشته باشد .

راه هاي آلودگي

1 - نخستين راه آلودگي ، از طريق بلع اتفاقي ذرات مدفوع گربه است . در صورتي كه فرد بطور اتفاقي بعد از باغباني ، تميز كردن جاي گربه و يا تماس داشتن با هر چيزي كه با مدفوع گربه ارتباط داشته دهان خود را لمس كند ، اين حالت بروز مي كند .

2 - از طريق مصرف گوشت نپخته و يا نيم پخته ، بويژه گوشت خوك بره و يا آهو . همچنين در صورتي كه پس از سر و كار داشتن با گوشت خام ، با دستان آلوده ، دهان خود را لمس شود ، اين حالت بروز خواهد كرد .

3 - از طريق آلوده شدن چاقو ، وسايل آشپزخانه ، تخته گوشت (براي بريدن گوشت) و غذاهاي ديگري كه با گوشت خامِ آلوده ، ارتباط داشته اند .

4 - از طريق نوشيدن آب آلوده به توكسوپلاسما

5 - در حالات بسيار نادر ، اين بيماري از طريق دريافت عضو و يا انتقال خون نيز بروز مي كند .

نشانه هاي بيماري

نشانه هاي بيماري ممكن است شبيه علائم آنفولانزا باشند و عبارتند از تورم عقده هاي لنفاوي و يا درد عضلاني و دردهايي كه به مدت يك ماه (و يا بيشتر) به طول مي انجامند . در حالات نادر ، ممكن است فردي كه داراي سيستم ايمني طبيعي است ، در اثر آلودگي به توكسوپلاسما ، دچار آسيب هاي چشمي شود ، اگرچه بسياري از افرادي كه به توكسوپلاسما آلوده مي شوند از اين نكته اطلاعي ندارند .

در افرادي كه داراي سيستم ايمني ضعيفي هستند ، مانند نوزادان ، افراد مبتلا به بيماري ايدز ، افراد تحت شيمي درماني و يا افرادي كه اخيرا ً انتقال عضو داشته اند ، ممكن است بيماري به شكل شديدي بروز كند كه در اين حالت ، به مغز و چشم آسيب خواهد رسيد . اكثر نوزاداني كه در رحم مادر آلوده شده اند ، در ابتداي تولد نشانه اي از بيماري را نشان نمي دهند ، اما ممكن است در مراحل بعدي زندگي علائم بيماري را نشان دهند . تنها درصد كمي از نوزادان ، نشانه هاي آسيب جدي مغزي و يا چشم را در همان ابتداي تولد نشان مي دهند .

چه كساني در خطر توكسوپلاسموز قرار دارند ؟

1 - نوزاداني كه مادران آنها در طي آبستني و يا كمي پيش از آبستني ، براي نخستين بار به توكسوپلاسما آلوده شده اند .

2 - افرادي كه سيستم ايمني آنها شديدا ً ضعيف شده است (مانند افراد مبتلا به بيماري ايدز) . در اين افراد ، توكسوپلاسموز ، در اثر يك آلودگي شديد و يا عفونتي كه سابقا ً بروز كرده و سركوب شده بود ، بروز مي كند و منجر به صدمات مغزي ، چشمي و يا ديگر اعضاء خواهد شد .

چگونه مي توان آلودگي به توكسوپلاسموز را تشخيص داد ؟

مي توان با گرفتن يك نمونة خون ، امكان آلودگي يك فرد را به توكسوپلاسمو مشخص كرد . آزمايش هاي خوني تشخيص توكسوپلاسمو بسيار متعدد هستند . نتايج حاصل از اين آزمايش ها مي تواند در تشخيص آلودگي به توكسوپلاسموز به ما كمك كند و تعيين نمايد كه آيا فرد مبتلا به عفونت توكسوپلاسمايي است و يا آلودگي اخيرا ً بروز كرده است (چرا كه آلودگي هايي كه اخيرا ً بروز كرده باشند ، آلودگي هاي حاد هستند) .

اقدامات لازم براي افرادي كه در خطر جدي ابتلا به توكسوپلاسموز هستند

در صورتي كه سيستم ايمني فرد ضعيف باشد ، بايستي آزمايش هاي خوني بر روي وي انجام شوند . در صورتي كه پاسخ آزمايش ها مثبت بود ، مي توان برحسب ميزان آلودگي ، نياز به دخالت دارويي و زمان استفاده از داروهاي ضد توكسوپلاسما را مشخص نمود تا از اين راه ، از فعال شدن عفونت (يا همان شكل غير فعال) توكسوپلاسموز ، و تبديل شدن آن به شكل حاد بيماري جلوگيري كنيم . در صورتي كه نتيجة آزمايش منفي بود ، نشان دهندة اين نكته است كه فرد ، هرگز با توكسوپلاسما تماس نداشته است و بايستي تنها با اقدامات مراقبتي ، از بروز بيماري جلوگيري كند .

در خانم هايي كه تصميم به آبستن شدن دارند ، بايستي آزمايش هاي خوني حتما ً انجام شود . در صورتي كه نتيجة آزمايش مثبت بود ، نشان دهندة اين نكته است كه فرد ، در زندگي خود ، در مقطعي به اين انگل آلوده شده است . اما معمولا ً احتمال انتقال بيماري به نوزاد كم است و نيازي به نگراني در اين مورد نيست . در صورتي كه نتيجة آزمايش منفي است ، بايستي با انجام اقدامات مراقبتي ، از بروز آلودگي در فرد جلوگيري نمود .

در خانم هاي آبستن ، بايستي به خطر بروز توكسوپلاسموز و احتمال بروز آن در فرد توجه نمود و به اين منظور مي توان با انجام آزمايش هاي خوني ، در اين مورد اطمينان حاصل نمود .

چگونه مي توان از بروز توكسوپلاسموز جلوگيري نمود ؟

بطور كلي ، چندين مرحله در بهداشت و همچنين مراقبت هاي غذايي وجود دارد كه با رعايت آنها ، مي توان احتمال بروز توكسوپلاسموز را به حداقل رسانيد :

1 - بايستي در هنگام باغباني و يا هر كاري كه در محيط بيرون با ماسه ارتباط دارد ، از دستكش استفاده نمود . گربه هايي كه ممكن است انگل را از طريق مدفوع خود دفع كنند ، اغلب از باغها و جعبه هاي حاوي ماسه استفاده مي كنند . پس از انجام فعاليتهاي بيرون كه در ارتباط با ماسه است ، بايستي دست ها را با استفاده از آب و صابون شست و اين كار را بويژه قبل از خوردن غذا و يا آماده سازي غذا انجام داد .

2 - در هنگام كار كردن با گوشت نپخته ، بايستي پس از اتمام كار ، تخته گوشت ، ظرفشويي ، چاقوها و ديگر وسايلي كه ممكن است به نوعي با گوشت تازه ارتباط داشته باشند را كاملا ً با آب و صابون شست تا از اين طريق از آلودگي متقاطعِ ساير غذاها جلوگيري نمود .

3 - بايستي گوشت را كاملا ً پخت . به طوري كه دماي داخلي آن به حداقل 160 درجه فارنهايت برسد كه در اين حالت ، رنگ صورتي در مركز گوشت ديده نخواهد شد و آبِ گوشت نيز بي رنگ خواهد شد . همچنين نبايد گوشت را پيش از پخته شدن كامل خورد و يا چشيد .

با توجه به اين موارد ، آيا مي توان گربه را در محيط خانه نگه داشت ؟

بله ، اما در صورتي كه فرد سيستم ايمني ضعيفي داشته باشد و يا آبستن باشد ، بايد چندين مرحله را به منظور جلوگيري از قرار گرفتن در معرض توكسوپلاسما طي نمود . اين مراحل به شرح زير هستند :

1 - بايد از آلوده شدن گربه با توكسوپلاسما جلوگيري نمود . به اين منظور بايد گربه را در محيط داخل خانه نگه داشت و براي تغذية آن از غذاي خشك و يا غذاي كنسرو شده گربه استفاده كرد . گربه ، در پي خوردن طعمة آلوده به توكسوپلاسما و يا خوردن گوشت آلوده و يا نپختة حاوي انگل ، به توكسوپلاسما آلوده مي شود .

2 - گربه هايي كه مدتي را بيرون از خانه سپري كرده اند و يا از گوشت خام استفاده كرده اند را نبايد در محيط خانه نگه داشت . همچنين بايد از ورود گربه ها و يا بچه گربه هاي ولگرد به داخل خانه جلوگيري نمود .

3 - بايد فردي سالم و غير آبستن ، هر روز جعبة گربه را تميز نمايد . در صورتي كه اين امكان وجود ندارد ، بايد هر روز و با استفاده از دستكش ، جعبه گربه را تميز نمود (جعبه گربه را بايد هر روز تميز نمود ، چرا كه انگل هاي دفع شده اي كه در مدفوع گربه وجود دارند ، براي فعال شدن به يك و يا چند روز زمان احتياج دارند تا آلوده كننده و بيماريزا شوند) . پس از تميز كردن جعبه گربه ، بايد دست ها را بطور كامل و با آب و صابون شست .

در صورت آلوده شدن گربه به توكسوپلاسما ، آيا گربه همواره انگل را دفع خواهد كرد ؟

خير . گربه ها پس از آلوده شدن به توكسوپلاسما ، انگل را تنها به مدت چند هفته در مدفوع خود دفع خواهند كرد و اين حالت معمولا ً پس از اولين آلودگي آنها با اين انگل ديده مي شود . همانند انسان ، گربه ها معمولا ً در اولين مرتبة آلودگي به ندرت علائم بيماري را نشان مي دهند ، لذا اغلب مردم از آلوده بودن گربه شان اطلاعي ندارند . لذا بايد مدفوع گربه را به منظور مشخص شدن آلوده بودن حيوان ، مورد آزمايش قرار داد.

درمان توكسوپلاسموز

در هنگامي كه آلودگي به تومسوپلاسما مشخص شد ، بايد بر حسب ميزان آلودگي ، نياز به دخالت دارويي را مشخص كرد . در افراد سالم و غير آبستن ، معمولا ً نيازي به اقدامات درماني وجود ندارد و اغلب علائم پس از چند هفته از بين خواهند رفت . اما در خانم هاي آبستن و در افرادي كه سيستم ايمني ضعيفي دارند ، بايد اقدامات درماني دارويي را حتما ً اعمال نمود .

منبع
National Center for Infectious Diseases
Division of Parasitic Diseases