آزمايشهاي تشخيصي بيماري يون :

انتخاب درست آزمايش به منظور رسيدن به هدف مورد نظر :

1 - تاييد تشخيص بيماري در گاوي كه علائم بيماري را نشان مي دهد :

بايستي توجه داشت كه در بيشتر بيماريها ، روند تشخيص ، معمولا ً روندي نا كامل است كه معمولا ً با انجام يك سري مراحل و محدود كردن احتمالات صورت مي گيرد . بطور مثال ما با گله اي كه هيچ گونه سابقه اي از بيماري يون نداشته است روبرو هستيم . در اين گله ، گاوي با 6 سال سن ، به اسهال و لاغري تدريجي مبتلا بوده ، اما فاقد تب است و اشتهايي مناسب نيز دارد . در حدود 10 عامل هستند كه مي توانند از جمله دلايل ابتلاي اين حيوان به چنين شرايطي باشند كه بيماري يون تنها يكي از آنها است . با انجام آزمايش هاي كلي و مقدماتي ، احتمال اين كه بيماري مورد نظر بيماري يون باشد ، به حدود 20 درصد رسيده است . بنابراين ما پيش از انجام خود آزمايش ، احتمال بروز بيماري يون در اين حيوان را 20 درصد اعلام نموده ايم . حال كداميك از آزمايش ها براي تاييد اين تشخيص مناسبتر هستند ؟
سريعترين و ارزانترين آزمايش هاي تشخيصي كه در چنين مواردي براي تشخيص بيماري يون استفاده مي شوند ، دو آزمايزش الايزا و AGID هستند . در مورد اين حيوان ، درصد تخميني مثبت بودن نتيجه آزمايش (PVP) در مورد آزمايش الايزا 82 درصد و در مورد آزمايش AGID ، 88 درصد به دست آمده اند و احتمال اين كه پاسخ بدست آمده مثبت كاذب باشد نيز به ترتيب در مورد آزمايش الايزا و AGID 18 و 12 درصد هستند .
در مقابل ، بهترين معيار تخميني براي بيان مثيت بودن نتيجه آزمايش ، انجام كشت مدفوع است . در اين مورد ، نتيجه مثبت كشت مدفوع 9/99 درصد ( حدودا ً100 درصد ) بدست آمده است و هنگامي كه كشت انجام شده مدركي مبني بر آلوده بودن حيوان است كه ميكروب جدا شده از مدفوع ، مايكوباكتريوم اويوم زير گونه پاراتوبركلوزيس تشخيص داده شود . از جمله مشكلات روش كشت مدفوع ، مي توان زمان زياد لازم براي انجام اين روش ( حدود 16 هفته ) و هزينه بالاي مورد نياز آن را نام برد .
در صورتي كه نتيجه آزمايش الايزا و AGID منفي بود ، مي توانيم حدود 85 درصد مطمئن باشيم كه گاو مورد نظر ما آلوده نيست و 15 درصد نيز احتمال دارد كه جواب حاصل شده منفي كاذب بوده باشد . عليرغم منفي بودن نتيجه آزمايش در مورد اين حيوان ، بايد اين گاو را از ساير حيوانات گله جدا نماييم . اگر لازم است كه حيوان را از گله جمع كنيم ، بهتر است كه يك نمونه مدفوع را نيز جهت كشت برداشت كنيم . اين كار به اين دليل انجام مي شود كه ، با وجود اين كه نتيجه آزمايش تشخيصي منفي بوده است ، اما اين حيوان علائم بيماري را نشان داده است . روش ديگر اين است كه بافتهاي خاصي را در محل كشتارگاه و به منظور بررسي هاي بافت شناسي برداشت كنيم . حتي در صورتي كه حيوان مشكوك را از گله جدا كنيم ، باز هم بايد در روش هاي مديريتي خود ، سخت گيري بيشتري به عمل آوريم .

2 - تاييد نتيجه مثبت آزمايشگاهي :

بطور كلي ، در برنامه هاي تشخيصي بيماري يون ، بهتر است كه تمام پاسخ هاي مثبت بدست آمده را با يك آزمايش ميكروبيولوژي مانند كشت مدفوع ؛ و يا آزمايش بافت شناسي بر روي بافت هاي خاص تاييد نماييم . هنگامي كه نتيجه مثبت آزمايش يك نمونه ، با علائم كلينيكي و مشاهدات ما هماهنگي ندارد ، بهترين راه براي حصول اطمينان ( به غير از انجام مجدد آزمايش ) ، تاييد آزمايش انجام شده است . هنگامي كه حيوانات مورد بررسي علائم كلينيكي بيماري را نيز نشان مي دهند ، به منظور مطمئن شدن از پاسخ هاي بدست آمده مي توان از آزمايش كشت مدفوع استفاده نمود ؛ مثلا ً مي توان پس از انجام آزمايش الايزا ، كشت مدفوع را انجام داد .

3 - تخمين ميزان آلودگي در يك گله :

بهترين و سريعترين راه براي اندازه گيري آلودگي (شيوع آشكار بيماري ) در يك گله ، انجام آزمايش الايزا ، در تمامي حيوانات 2 ساله به بالا است . اگر پس از انجام اين آزمايش ، ميكروب عامل بيماري را با انجام كشت مدفوع ، از حتي يكي از حيوانات نيز جدا كنيم ، نتيجه كار مطمئن تر خواهد بود . شيوع آشكار و حقيقي بيماري ، دو معيار قابل اندازه گيري هستند .
براي اين منظور ، مثالي مي زنيم ، در گله اي كه نتيجه آزمايش الايزا در 5 درصد آنها نتيجه مثبا به دنبال داشته است ، شيوع آشكار 5 درصد و شيوع حقيقي ، 24 درصد خواهد بود .

4 - برنامه كنترلي بيماري يون :

در هر برنامه كنترلي بيماري ، استفاده از بهترين روش هاي كنترلي و جدا كردن و جمع آوري حيواناتي كه نتيجه آزمايش آنها مثبت بوده است ، بايد جزئي از برنامه كنترلي باشد . تعداد آزمايش هاي انجام شده و ميزان تكرار آنها ، به عوامل متعددي بستگي دارند .

اين عوامل عبارتند از :

هدف دامدار .
تعهد و توانايي افرادي كه آزمايش ها را انجام مي دهند .
زماني كه ما براي كنترل بيماري صرف مي كنيم .
هدف ما ، كه مي تواند كنترل و يا ريشه كن نمودن بيماري باشد .

در بيشتر گله هاي آلوده ، پس از انجام روش هاي مديريتي مورد نظر ، در انتهاي كار يك آزمايش الايزا نيز صورت مي گيرد . با توجه به تاريخچه گله و ميزان تخميني آزمايش ها ، مي توان دو حالت را انجام داد : حالت اول اين است كه تنها يك آزمايش را انجام دهيم ؛ و يا اين كه در مورد حيوناتي كه نتيجه آزمايش آنها مثبت بوده است ، يك آزمايش الايزاي ديگر نيز انجام دهيم . در صورتي كه دامدار به اين كار تمايل داشته باشد ، مي توان بعد از انجام آزمايش الايزا ، بر روي حيواناتي كه نتيجه آزمايش آنها مثبت بوده است ، آزمايش كشت مدفوع را نيز انجام داد . بعد از جمع آوري و جدا كردن حيواناتي كه نتيجه آزمايش آنها مثبت بوده است ، بايستي 14 ماه بعد يك آزمايش الايزاي ديگر نيز در مورد گله انجام داد ولي توصيه شده است كه اين آزمايش ، آزمايش كشت مدفوع باشد . اين كار به اين دليل انجام مي شود كه ، عليرغم اين كه آزمايش الايزا هزينه كمتري دارد ، اما در مواردي ،آلودگي حيوانات با اين روش مشخص نمي شود ولي كشت مدفوع قادر است اين موارد را نيز شناسايي كند . اما بطور كلي نمي توان گفت كه كدام يك از اين دو روش بهتر هستند . از نظر كلي ، آزمايش الايزا از نظر اقتصادي به صرفه تر است . اما مطالعات انجام شده در مورد بيماري يون نشان مي دهند كه در هر حال ، آزمايش دوم و يا سوم ما بايد آزمايش كشت مدفوع باشد تا احتمال يافتن حيوان آلوده بالا رود .

5 - آزمايش بر روي حيوانات جوان ( دام هاي جايگزين ) گله :

متاسفانه به دليل آهسته بودن روند عفونت با مايكوباكتريوم اويوم زير گونه پاراتوبركلوزيس ( عامل بيماري يون ) ، در طي بيماري ، بين مرحله يك تا مرحله سه هيچ گونه آزمايشي نمي تواند ميزان حساسيت دام ها را مشخص نمايد . آزمايشي كه امروزه در اين مورد استفاده مي شود ، سنجش گاما اينترفرون است . البته براي مشخص شدن حساسيت و اختصاصيت اين آزمايش ، به بررسي هاي بيشتري نياز است .

6 - آزمايش پيش از خريداري :

آلوده شدن گله ها ، با ورود حيواناتي كه آلوده هستند ، اما علائم بيماري را نشان نمي دهند صورت مي گيرد . انجام روش هاي محافظتي ، از جمله راه هايي است كه مي توان با استفاده از آنها ، از بروز بيماري جلوگيري نمود . با وجود اين كه بسته نگه داشتن گله بهترين راه جلوگيري از ورود بيماري است ، اما گاهي دامداران مجبور به خريد و يا اجاره دام مي شوند . نتيجه آزمايشات كلي گله ، بيشتر مي تواند آلوده بودن و يا نبودن يك گله را مشخص كند ، تا نتيجه آزمايش بر روي يك حيوان مشخص . راه ديگر براي جلوگيري از بروز اين مشكل اين است كه فروشنده فرم تعهدي را امضاء كند كه در آن قيد شده باشد كه بيماري يون و در 5 سال گذشته در گله وي مشاهده نشده است .

7 - آزمايش بر روي حيوانات صادراتي :

آزمايش هايي كه بر روي حيوانات صادراتي انجام مي شود ، بسته به كشور پذيرنده متفاوت است . در كشور هايي كه ورود دام صورت مي گيرد ، آزمايش تثبيت عناصر مكمل (آزمايش CF) از معمولترين آزمايش هاي مورد استفاده است . تعدادي كمي از كشور ها ، از آزمايش هاي زير پوستي و يا داخل وريدي يونين (Johnin) نيز استفاده مي كنند .
در حال حاضر ، موسسه خدمات دامپزشكي (USDA-APHIS) در حال مذاكره با كشور هاي متعددي است تا روش هاي فعلي خود را تغيير داده و از آزمايش هايي با حساسيت و اختصاصيت بيشتري استفاده كنند . اما تا زماني كه اين تغييرات صورت نگرفته ، صادر كنندگان بايد حيوانات خود را با روش هايي كه كشور پذيرنده مورد استفاده قرار مي دهد آزمايش كنند .