پرسش و پاسخي در مورد بيماري يون :

بيماري يون چيست و چه حيواناتي به آن مبتلا مي شوند ؟

بيماري يون يك بيماري عفوني باكتريايي است كه اصولا ً دستگاه گوارش را مبتلا مي كند . اين بيماري را بايستي از ديدگاه يك بيماري بررسي نمود كه گله هاي گاو را آلوده مي نمايند ؛ علاوه بر آن بيماري مي تواند حالت تك گير نيز داشته باشد . حيواناتي كه عموما ً مبتلا مي شوند را گاو ، گوسفند و بز تشكيل مي دهند . اين بيماري در گونه هاي متعددي از نشخوار كنندگان چه انواع وحشي و چه انواع آزاد ديده مي شود . در ضمن گزارش هاي كمي نيز از آلودگي حيوانات غير نشخوار كننده مانند پستانداراني ( غير از انسان ) اعلام شده است . ولي به نظر مي رسد كه هيچ يك از اين گونه ها مخزن بيماري در گاو نيستند . در بعضي از تحقيقات اعلام شده كه اجزاي ژنتيك ميكروب عامل اين بيماري در انسان نيز پيدا شده است . هر چند اهميت اين باكتري به عنوان عاملي بيماريزا در انسان هنوز مشخص نشده است .

بيماري يون چيست ؟

بيماري يون توسط نوعي باكتري به نام مايكوباكتريوم اويوم (M.avium) زير گونه پاراتوبركلوزيس ايجاد مي شود . اين باكتري شباهت زيادي به مايكوباكتريوم بويس دارد كه در انسان و حيوانات ايجاد توبركلوزيس مي نمايد ، اما باعث توبركلوزيس نمي شود .
باكتري در داخل سلولهاي سيستم ايمني حيوان رشد كرده و تكثير مي يابد و ميكروب از طريق مدفوع نيز دفع مي شود و از اين راه مي تواند موجب آلودگي آب يا خاك شود . باكتري در خارج از بدن حيوان قادر نيست به خوبي تكثير يابد ، اما با اين حال بدليل مقاومت باكتري در برابر حرارت ، سرما و خشك شدن ، ميكروب بيماري مي تواند تا بيش از يكسال در محيط باقي بماند . لذا مخزن اوليه عفونت عموما ً خود حيوان آلوده مي باشد .

نشانه هاي بيماري :

بايد توجه داشت كه بدليل روند آهسته عفونت نشانه هاي بيماري ممكن است تا سالها پس از عفونت اوليه مشاهده مشاهده شوند . گاو آلوده ممكن است تا سالها نشانه هاي بيماري را نشان ندهد . نشاني هاي بيماري را اسهال طولاني مدت و كاهش وزن ( عليرغم اشتهاي زياد حيوان ) تشكيل مي دهند . گاو آلوده معمولا ً تب ندارد . نشانه هاي اين بيماري را مي توان به آساني از چندين نمونه ديگر مشخص نمود . نشانه هاي قابل توجه بيماري در گاو يا گوساله آلوده را مي توان در عرض چند هفته پس از يك حالت استرس زا مانند زايمان ديد .

عاملي كه باعث ايجاد نشانه هاي بيماري مي شود :

باكتري ها در محل جذب مواد غذايي در دستگاه گوارش يعني قسمت ايلئوم روده كوچك توسط سلولهاي تخصص يافته اين محل جذب مي شوند . با بروز پاسخ ايمني و تلاش بدن براي رهايي يافتن از اين باكتري ، پاسخ ايمني ايجاد شده سبب ضخيم شدن لايه داخلي روده مي گردد و اين امر از عملكرد طبيعي روده جلوگيري مي نمايد . اين امر باعث جذب ضعيف مواد غذايي شده ، منجر به ضعيف شدن جذب مواد غذايي و ايجاد اسهال مي شود . در نتيجه اگرچه ممكن است حيوان در ظاهر سالم باشد و تغذيه طبيعي نيز داشته باشد ، اما به تدريج كاهش وزن حيوان رخ مي دهد .

چگونه مي توان آلوده بودن يك گله را مشخص كرد ؟

ممكن است بعضي حيوانات آلوده طبيعي به نظر برسند و قبل از نشان دادن نشانه هاي بيماري در گله نگهداري شوند . بنابراين بعضي از دامداران هرگز متوجه آلودگي گله خود نخواهند شد . شكايت جزئي صاحبان اين گله ها كاسته شدن مداوم توليدات گله مي باشد و يا اين كه توليد به اندازه لازم نيست و اين امر عموما ً در گاو هاي 3 تا 6 ساله ديده مي شود. براي مشخص نمودن دليل كاهش آلودگي گله مي توان آزمايش هاي تشخيصي بيماري يون را بر روي چند حيوان كه دچار كاهش توليد شده اند انجام داد . در بعضي گله ها نيز ممكن است دامدار متوجه اسهال يا كاهش وزن يك يا چندين گاو گله شده ، از اين طريق به بيماري مشكوك شود . معمولا ً به ازاي هر حيوان آلوده اي كه علائم كلينيكي بيماري را نشان مي دهد 5 تا 15 درصد حيوانات ديگر گله نيز آلوده هستند ، اما نشانه هاي بيماري را نشان نمي دهند .

چگونه مي توان گاوهاي آلوده اي كه علائم بيماري را نشان نمي دهند مشخص نمود ؟

در هر بيماري عفوني مانند بيماري يون عموما ً 4 مرحله بيماري ديده مي شود . مرحله اول بيماري شامل مرحله عفونت اوليه است . در اين مرحله حيوان آلوده است اما هيچ يك از علائم بيماري را نشان نمي دهد و در اين حالت مي تواند تعداد زيادي از ميكروب هاي بيماري را در محيط پخش نمايد و آلودگي خود حيوان نيز با انجام آزمايشات تشخيصي مشخص نمي شود . مرحله 2 ، مرحله پيشرفت عفونت است و در اين مرحله نيز حيوان هيچ علامت كلينيكي را نشان نمي دهد ، اما باكتري مي تواند به ميزان زيادي از حيوان دفع شود و اين امر براي آلوده كردن حيوانات نزديك دان آيوده يا حيواناتي كه در تماس با آن هستند كافي است . در اين مرحله عفونت با روش هاي كشت مدفوع مشخص مي شود اما اغلب با انجام آزمايش خون نشان داده نمي شود . در مرحله 3 حيوان علائم اوليه بيماري را نشان مي دهد و بسياري از تست هاي تشخيصي مي تواند عفونت را مشخص كند . مرحله 4 مرحله مشخص كلينيكي بيماري است و در اين مرحله بيماري به آساني توسط افراد خبره با تجربه و يا تست هاي تشخيصي مشخص مي گردد . يك تفاوت بين بيماريها ، اختلاف در زمان لازم در طي مراحل مختلف بيماري است . در موارد آلودگي پا اين زمان كمتر از 12 ساعت ، در بعضي حالات ذات الريه 1 تا 5 روز و در بيماري يون 2 تا 6 سال و يا بيشتر خواهد بود .
در بعضي از گله هاي آلوده هر 4 مرحله بيماري در حيوانات مختلف قابل مشاهده است . به ازاي هر حيواني كه علائم كلينيكي بيماري را نشان مي دهد ( مرحله 4 عفونت ) ، 5 تا 15 درصد حيوانات ديگر در مراحل ديكر بيماري وجود دارند كه علائم آلودگي را نشان نمي دهند .