جلوگيري و كنترل بيماري يون در گاو هاي شيري :

اكثر حيوانات در مراحل اوليه بيماري يون از خود نشانه هاي خاصي بروز نمي دهند . بنابراين اين بيماري بيشتر يك مشكل براي كل گله است تا خود حيوان مبتلا . بيماري يون قابل جلوگيري ، كنترل و حتي حذف كردن از گله آلوده مي باشد و همه اين موارد بستگي به شناخت و درك درست از بيماري دارد .
تلاش هاي بدون جهت و بدون احساس مسئوليت براي جلوگيري و يا كنترل اين بيماري مطمئنا ً منجر به شكست خواهند شد . هنگامي كه يك گله به اين بيماري آلوده شود ، كنترل و درمان بيماري كاري وقت گير خواهد بود . عفونت فعلي ، معمولا ً چند سال قبل از بروز علائم كلينيكي در گله پخش شده است ، لذا برنامه كامل كنترل و ريشه كني بيماري ممكن است حتي تا 5 سال به طول انجامد . برنامه هاي سريع تر ، اما گران قيمت ديگري نيز براي كنترل بيماري وجود دارند ، اما هميشه جلوگيري ارزانتر از كنترل بيماري خواهد بود .

جلوگيري :

تحقيقات اخير نشان مي دهد كه حدودا ً 60 تا 80 درصد گله هاي گاو شيري موجود در ايالات متحده ، عاري از بيماري يون هستند ؛ بنابراين در تمام گله هايي كه اين بيماري در آنها ديده نمي شود ، پيشگيري بايد هدف اول ما باشد . در حال حاضر نيز ، رعايت اصول پيشگيري از بيماري يون ، به ميزان زيادي توصيه شده است ؛ چرا كه با كاهش بروز اين بيماري در گله ، شانس ابتلا به سايربيماري هاي مهم گاو نيز در گله به ميزان زيادي كاسته خواهد شد .
مهارتهاي مديريتي اثر مستقيمي در جلوگيري از شيوع بيماري يون دارد و در كاهش خطر ابتلاي گله با ساير بيماريها نيز موثر خواهد بود .
در بيماريهاي روده اي ، چندين ويروس و باكتري و انگل هستند كه گله را آلوده كرده ، از راه مدفوع حيوان آلوده كه حاوي مواد بيماريزا است منتقل مي شوند . از انواع آنها مي توان مي توان اسهال ويروسي گاوها ، بيماريهاي كرونا ويروسي و روتا ويروسي ، بيماريهاي ناشي از اشرشيا كلي و سالمونلا ، انگلهاي روده اي مانند كوكسيديا و كريپتوپلاس نماتود ها و يا كرم هايي كه از راه مدفوع منتقل مي شوند را نام برد .
پايه و اساس پيشگيري از بيماري بسيار ساده است . پيشگيري از عفونت بر پايه جلوگيري از اضافه شدن دام به گله و يا جابجايي دام از گله هاي كاملا ً سالم و يا گله هايي نتيجه آزمايش يون آنها منفي است مي باشد . در گله هايي كه بيماري وجود دارد ، اصول ورود دام به گله بايد رعايت شوند . اين اصول عبارتند از

اِعمال مديريت ، در شناسايي كود ، آغوز و شير توليد شده توسط حيوانات بيمار
حذف يا جدا سازي اين حيوانات از گله
جمع آوري نوزادان اين حيوانات ( حيوانات بيمار ).

روش هاي پيشگيري :

الف : بايستي از ورود حيوانات جديد و يا جايگزين به گله جلوگيري نمود ، و يا اين اصول امنيتي مربوط به اين بيماري را رعايت نموده ، دام ها را از گله هايي تهيه نمود كه نتيجه آزمايش بيماري يون در آنها منفي بوده است .

1 - دام هاي مورد نياز را بايد از گله هايي تهيه نمود كه گاو يا گوساله هاي آن ، داراي ميزان توليد مشخصي بوده ، روش هاي مديريتي در آن به خوبي انجام شوند و در حال حاضر نيز ، عاري از بيماري يون باشد .
2 - روش دوم ، تهيه دام هاي مورد نياز از دامدارهايي است كه مداركي ، دال بر عدم وجود بيماري يون در گله كه توسط دامپزشك محل نيز تاييد شده است ارائه دهند ، به اين صورت كه در اين مدارك ، ذكر شده باشد كه بيماري يون در 5 سال گذشته در آن محل مشاهده نشده است .

اعمال كنترلي لازم براي كنترل گله هاي بيمار :

A : كاهش آلودگي گله با انجام مديريت مناسب ( تمامي كود هاي توليد شده مشكوك به آلودگي هستند )

گوساله ها بايد در محيطي تميز ، كه داراي حداقل آلودگي به مدفوع باشد متولد شوند . گوساله هاي جديد را بايد در عرض 6 ساعت از مادرانشان جدا نمود .
بايستي با جدا نمودن گوساله ها ، از قرار گرفتن آنها در معرض كود توليد شده توسط حيوانات بالغ مشكوك به آلودگي جلوگيري كرد . همچنين بايد با استفاده از انبار هاي غذايي و عدم استفاده از وسايلي كه در جا به جا كردن مدفوع استفاده مي شوند براي جا به حا كردن علوفه ، از آلوده شدن مواد غذايي به ميكروب عامل بيماري جلوگيري كرد . بايد از آلوده شدن منابع آب مانند درياچه ها و يا آبشخور ها نيز جلوگيري كرد . براي اين كه خطر آلوده شدن حيوانات را به اين بيماري به حداقل برسانيم ، بايد مرتع آلوده براي مدتي ، توسط گاو هاي غير جايگزين استفاده شود كه اين كار مي تواند بيش از يك سال به طول انجامد .

B : بايد با انجام مديريت بر شير و آغوز نيز ، خطر آلوده شدن حيوانات به اين بيماري را كاهش داد .

براي بر طرف نمودن نياز گوساله ها به آغوز ، بايستي آغوز مورد نياز اين حيوانات ، از حيواناتي تهيه شود كه نتيجه آزمايش بيماري يون در مورد آنها منفي بوده است .
آغوز را نبايد در يك مكان جمع كرد .
در صورت امكان ، بايد از پرستاري طبيعي گوساله ها توسط مادرانشان و همچنين تغذيه گوساله ها توسط دام هاي مادر جلوگيري نمود .
پيش از جمع شدن آغوز در پستان ها ، بايستي پستان ها و سر پستانك ها را به طور كامل تميز نمود تا احتمال آلوده شدن آنها با مدفوع به حداقل برسد .
در مواردي كه شير نيز آلوده شده است ، بايستي به جاي شير ، از جايگزين هاي مصنوعي استفاده نمود .

C : بايستي حيوانات آلوده و نتاج آنها را شناسايي و حذف نمود تا احتمال پخش شدن آلودگي در محيط به حداقل برسد . براي اين منظور ، بهترين كار مشورت با يك دامپزشك ، به منظور مشخص نمودن بهترين آزمايش موجود ، براي شناسايي حيوانات آلوده است .

همچنين از روش هاي آزمايشگاهي نيز بايد براي تشخيص حيوانات آلوده استفاده نمود .
تمامي حيوانات ماده و دختريان آنها نيز بايد در گله شناسايي شوند .
تمامي حيواناتي كه نتيجه آزمايش يون در مورد آنها مثبت بوده است را بايد يا جدا نگه داشت ، و يا اين كه حذف نمود .
بايستي با جمع آوري كردن و يا جدا كردن نتاج حيوانات آلوده ، خطر پخش شدن آلودگي در محيط را كاهش داد .

تعدادي از برنامه هاي پيشگيري و كنترل بيماري يون در گله هاي گاو شيري :

1 - تغيير روش مديريت :

بايستي توجه داشت كه انجام اين روش هاي مديريتي ، براي موفق شدن در ساير برنامه هاي پيشگيري نيز الزامي است . تغييرات مديريتي شامل موارد زير مي شود :
زايمان گاو ها بايد در محلي پاكيزه و تميز كه از ساير گله جدا باشد انجام شود . اين محل بايستي از هر گونه آلودگي به مواد دفعي گاو هاي شيري و يا آغل دور باشد .
بايد حداكثر طرف 24 ساعت گوساله را از گاو جدا نمود ( بهترين حالت در اين مورد ، اين است كه گوساله را بلافاصله پس از زايمان از مادر جدا نموده ، با آغوزي كه از حيوان فاقد بيماري يون تهيه شده ، تغذيه كنيم ) .
در ضمن بايد از يك ماده جايگزين شير كه داراي كيفيت بالايي باشد نيز براي تغذيه گوساله استفاده كنيم و هرگز نبايد از شير حيوانات بيمار يا تحت درمان دارويي براي تغذيه استفاده نشود . بايستي گوساله ها را حداقل تا سن 30 روزگي از هم جدا نگه داريم و همچنين بايد همواره از آلوده شدن گوساله ها به مدفوع حيوانات بالغ جلوگيري كنيم . امكاناتي كه براي گاو هاي ذخيره و جايگزين استفاده مي شود ، بايد تميز بوده ، عاري از هر گونه آلودگي به مدفوع ، گودال هاي گل ، زه كشي هاي فاضلاب و ديگر منابع آلوده كننده باشد . براي كار كردن در محل هاي نگهداري گوساله ها ، بايد از چكمه هاي جدا و در صورت امكان ، لباس هاي مجزا استفاده شود .
همچنين بايد برنامه اي براي تهيه مراتع كم خطر تر ( مانند علوفه خشك ) تهيه كنيم و گوساله هاي جايگزين را در اين مراتع چرا داد و اطمينان حاصل نمود كه تا سن 1 سالگي ، گوساله ها هيچ تماسي با مدفوع حيوانات بالغ نداشته اند . ضمنا ً بايد توجه كرد كه نبايد براي استفاده از چمن باقيمانده در مراتع گوساله ها ، از گاو هاي خشك و يا گاو هاي نر استفاده نمود ، بلكه بايد اين چمن ها را كوتاه كرد و به عنوان علوفه خشك و يا سيلو ، مورد استفاده قرار داد . استفاده از مدفوع تازه حيوانات بالغ بايد تنها در مراتع گاو هاي بالغ باشد و بايد از انتشار آلودگي موجود ، به مراتع گوساله ها جلوگيري نمود .

از نكات مهم ديگر مي توان موارد زير را نام برد :

جدا كردن سريع حيوانات مشكوك به بيماري
نمونه گيري براي مشخص شدن وضعيت حيوان
جدا كردن تمام حيواناتي كه اسهال دارند و يا اين كه به دليلي نا مشخص به درمان پاسخ مناسب نمي دهند .
جدا كردن نتاج حيوانات آلوده

توصيه هاي بعدي عبارتند از محدود نمودن دسترسي حيوانات حساس به مناطقي كه احتمال آلوده بودن آنها وجود دارد ( مانند مرداب و تالاب ها ) ؛ و مناطقي كه حيوانات آلوده و يا مشكوك به آلودگي در آنجا بوده اند .
كاربرد استفاده از تنها يك روش مديريتي ، بيش از به كار بردن همزمان چند روش كاربرد است . در بيشتر موارد ، اين كار باعث كاهش شيوع بيماري در گله و همچنين كاستن از نمونه هاي كلينيكي مشاهده شده مي شود . در گله هايي كه شيوع بيماري در آنها كم بوده ، خطر آلودگي نيز كم است ؛ انجام اين روش هاي مديريتي ، منجر به حذف آلودگي از گله خواهد شد .
مشكلي كه در مورد اين روش ها وجود دارد ، اين است كه هزينه هاي صورت گرفته آشكار نيستند و ضمنا ً اين روش ها در مواردي كه آلودگي گله بسيار شديد است و يا در مناطقي كه شرايط مناسب نيست ، كاربرد چنداني ندارند . اين روش هاي مديريتي را بايد به طور مداوم انجام داد و بايد آنها را قسمتي از برنامه خود قرار دهيم . نكته نهايي اين كه اگر ميزان شيوع آلودگي در گله مشخص نيست ، مي توان از تست Initial Screening ، براي مشخص كردن ميزان آلودگي استفاده كرد و بايد حيواناتي كه نتيجه آزمايش در مورد آنها مثبت بوده است را جدا نمود .

آزمايش و جدا سازي حيوانات آلوده :

اين روش مستلزم رعايت اصول مهم مديريتي مذكور در موارد بالا مي باشد . در اين مورد ، پيشنهاد شده است كه حداقل هر يك سال يك بار و به خصوص در شيرباري دير رس تمام گله را آزمايش كنيم ، . ميزان توليد هر دام بايد مشخص باشد ، چرا كه با انجام اين كار ، ميزان آلودگي تيره هاي ژنتيكي با ارزش و به طور كلي نمونه هاي بيمار مشخص مي شود . تمامي گاو هايي كه نتيجه آزمايش بيماري يون در مورد آنها مثبت بوده است را بايد هر موقعي كه امكان آن وجود داشت و حداكثر در پايان دوره شيرباري از گله جدا نمود . نتاج اين حيوانات را نيز بايد جدا كرده ، و به مراكز توليد گوشت و يا كشتارگاه ها فروخت . در گله هايي كه شيوع آلودگي كمتر است ، تست الايزا را بايد با تست كشت ( Culture test ) تاييد نمود .
انجام اين اصول ، منجر به مشخص شدن وضعيت كلي گله ، شناسايي حيواناتي كه خطر ابتلاي بيشتري دارند و نمايش روند پيشرفت ما در برنامه خواهند شد . موفقيت ديگري كه با انجام اين اصول بدست خواهم آورد ، اين است كه مي توان وضعيت كلي گله نيز با اين روش مشخص نمود كه آيا دام ها را بايد براي برنامه هاي اصلاح نژادي نگه داريم ، و يا به منظوري ديگر اقدام به نگه داشتن آنها نمائيم .
با رعايت اصول فوق ، به طور مشخصي ، از ميزان شيوع بيماري در گله و علائم باليني كاسته خواهد شد و در اين هنگام دامدار مي تواند برنامه خود را براي دستيابي به گله اي عاري از بيماري تنظيم نمايد . تنها مشكلي كه در مورد اين روش ها وجود دارد ، هزينه بالاي مورد نياز ، براي انجام تست هاي تشخيصي و جداسازي حيوانات است . همچنين با توجه به اين كه تعدادي از حيوانات آلوده با انجام تست هاي تشخيصي نيز مشخص نمي شوند ، لذا اين روش را بايد در طي دوره اي طولاني ادامه داد .
نتيجه مورد نظر در انجام اين اصول ، كاهش ميزان شيوع بيماري در گله و همچنين كاسته شدن از باز آلودگي موجود در محيط مي باشد و در انتها نيز ، مي توان اين اقدامات را تا ريشه كن شدن بيماري از گله ادامه داد . اين امر به خصوص در مورد گله هاي نژاد خالص ، گله هاي تجاري كه توليد كننده ذخيره هاي نژادي و گله هايي كه سيستم جايگزيني داخلي دارند حائز اهميت به سزايي است .

كاهش جمعيت ميكروب عامل بيماري :

اين روش مستلزم اين است كه تمام گوساله هايي كه نتاج دام هاي آلوده هستند را به كشتارگاه بفرستيم و يا اين كه آنها را به مدت 5 سال بطور جدا نگه داريم . ضمناً تمام گاو هاي خانگي را نيز بايد به منظور ذبح به كشتارگاه فرستاد . توليد كنندگان نيز ، بايد حيوانات جايگزين را از گله هايي كه احتمال آلودگي آنها بسيار كم بوده ، و يا نتيجه آزمايش يون در مورد آنها منفي بوده است خريداري نمايند . گزينه بعدي اين است كه دامدار و دامپزشك منطقه ، متني را ارائه دهند كه در آن ذكر شده باشد كه بيماري يون در طي 5 سال گذشته در اين منطقه مشاهده نشده است . در طولاني مدت نيز بايد سعي در توليد علوفه اي با خطر آلودگي كمتر داشته باشيم . اين كار را مي توان با استفاده از ماشين هاي چمن زن و يا چراي حيوانات در مراحل انتهايي توليد انجام داد . انجام اصول بالا ، بايستي به همراه مشخص نمودن حيوانات گله ، ميزان توليد هر يك از آنها و ميزان آلودگي گله باشد .
اين روش ، باعث كاسته شدن هزينه هاي مصرفي ( در مقايسه با ساير روش ها ) خواهد شد و ميزان موفقيت نيز در آن بيشتر خواهد بود ؛ ولي بايد به صورت برنامه اي طولاني مدت انجام شود . همانند ديگر روش ها ، اين مورد نيز مستلزم انجام اصول مناسب مديريتي و برنامه ريزي صحيح مي باشد .
مشكل اين روش اين است كه جايگزيني دام هايي كه احتمال آلودگي كمي دارند ، تا زماني كه برنامه هاي ما بطور كامل انجام نشوند ، نسبتا ً با مشكل همراه خواهد بود . البته در بعضي گله ها ريشه كن نمودن آلودگي نيز ممكن خواهد بود . اين مورد را بخصوص مي توان در گله هايي مشاهده كرد كه گروه هايي از حيوانات مشكوك به آلودگي ، و يا مناطق مشكوك به آلودگي در آنها ديده مي شود .

انتقال جنين :

احتمال انتقال آلودگي از طريق جنين هاي آلوده بسيار پايين است ، اما با اين حال ، توصيه شده كه اين جنين ها ، از حيواناتي تهيه شوند كه نتيجه آزمايش يون آنها منفي بوده است . جنين هايي كه از حيوانات آلوده باشند ، مي توانند باعث آلوده شدن حيوان پذيرنده و محيط شوند . با اين حال تمام جنين ها بايد در حيوانات عاري از آلودگي به بيماري يون جايگزين شوند . اين روش ، يكي از راه هاي حفظ گله هاي داراي ارزش نژادي بالا است . البته مشخص نمودن حيوانات پذيرنده عاري از آلودگي ، كاري مشكل خواهد بود و موفقيت ما در اين روش ، به ميزان ريسك ما و همچنين آلوده نبودن حيوانات پذيرنده بستگي دارد .

واكسيناسيون :
واكسيناسيون ، باعث كاسته شدن از علائم كلينيكي بيماري مي شود . اما اگر اصول مديريتي بطور دقيق رعايت نشوند ، بيماري به ميزاني نامشخص در گله باقي خواهد ماند . در گله هايي كه ميزان آلودگي و علائم كلينيكي خيلي بالا است ، واكسيناسيون بايد انتخاب اوليه باشد و به منظور كاستن از ضرر هاي اقتصادي ايجاد شده بكار برده شود . هرچند واكسيناسيونِ تنها ، نمي تواند به عنوان عاملي جهت ريشه كن نمودن بيماري محسوب شود .
در تمام موارد مذكور ، دامدار بايد اصول مديريتي ذكر شده را به خوبي رعايت كنند . استفاده از واكسن ، بايد بعد از تاييد آن توسط دامپزشك ايالت صورت پذيرد . هر ساله ، بايستي گوساله هاي 35 روزه را واكسينه نمود . در بعضي ايالات ، دام هاي واكسينه ، بايد براي هميشه مشخص شوند .
بطور معمول ، واكسيناسيون باعث كاسته شدن از علائم كلينيكي موجود در گله مي شود و همچنين از تعداد دام هايي كه باكتري مولد بيماري را به محيط دفع مي كنند نيز خواهد كاست . به اين صورت ، بار آلودگي محيط به باكتري مايكوباكتريوم پاراتوبركلوزيس نيز كمتر خواهد شد و در نتيجه آن ، از ميزان احتمال آلودگي نيز كاسته خواهد شد . از معايب اين روش ، مي توان هزينه بالاي مورد نياز براي انجام واكسيناسيون را نام برد . هزينه هر دوز مصرفي واكسن كه توسط دامپزشك مشخص مي شود ، بالا است ، به علاوه گله هاي واكسينه همچنان آلوده باقي مي مانند و گاوي كه واكسن زده شده است هم به تست توبركولين (TB) حساس خواهد بود و هم در تست تشخيصي بيماري يون ، پاسخ مثبت كاذب خواهند داشت . البته زخم هاي بزرگي كه در محل تزريق واكسن ايجاد مي شوند امري طبيعي هستند .