جلوگيري و كنترل بيماري يون در گاو هاي گوشتي :

اكثر حيوانات در مراحل اوليه بيماري يون از خود نشانه هاي خاصي بروز نمي دهند . بنابراين اين بيماري بيشتر يك مشكل براي كل گله است تا خود حيوان مبتلا . بيماري يون قابل جلوگيري ، كنترل و حتي حذف كردن از گله آلوده مي باشد و همه اين موارد بستگي به شناخت و درك درست از بيماري دارد .
تلاش هاي بدون جهت و بدون احساس مسئوليت براي جلوگيري و يا كنترل اين بيماري مطمئنا ً منجر به شكست خواهند شد . هنگامي كه يك گله به اين بيماري آلوده شود ، كنترل و درمان بيماري كاري وقت گير خواهد بود . عفونت فعلي ، معمولا ً چند سال قبل از بروز علائم كلينيكي در گله پخش شده است ، لذا برنامه كامل كنترل و ريشه كني بيماري ممكن است حتي تا 5 سال به طول انجامد . برنامه هاي سريع تر ، اما گران قيمت ديگري نيز براي كنترل بيماري وجود دارند ، اما هميشه جلوگيري ارزانتر از كنترل بيماري خواهد بود .

جلوگيري :

همانطور كه دامپزشكان ، دامداران و توليد كنندگان اعتقاد دارند ، اكثراً در آمريكا گله هايي عاري از اين بيماري هستند كه برنامه واكسيناسيوني در برابر باكتري هاي روده اي انجام داده اند . بنابراين پيشگيري بايد هدف اصلي دامدار باشد تا گله وي همچنان عاري از بيماري باشد .
مهارتهاي مديريتي اثر مستقيمي در جلوگيري از شيوع بيماري يون دارد و در كاهش خطر ابتلاي گله با ساير بيماريها نيز موثر خواهد بود .
در بيماريهاي روده اي ، چندين ويروس و باكتري و انگل هستند كه گله را آلوده كرده ، از راه مدفوع حيوان آلوده كه حاوي مواد بيماريزا است منتقل مي شوند . از انواع آنها مي توان مي توان اسهال ويروسي گاوها ، بيماريهاي كرونا ويروسي و روتا ويروسي ، بيماريهاي ناشي از اشرشيا كلي و باكتريهاي سالمونلا ، انگلهاي روده اي مانند كوكسيديا و كريپتوپلاس نماتود ها و يا كرم ها را نام برد .
پايه و اساس پيشگيري از بيماري بسيار ساده است . پيشگيري از عفونت عبارتست از جلوگيري از اضافه شدن دام به گله و يا جابجايي دام از گله هايي كه يا كاملا ً سالم باشند و يا اين كه نتيجه آزمايش يون آنها منفي بوده باشد . در گله هايي كه بيماري وجود دارد ، بايد اصول ورود دام به گله رعايت شود . اين اصول عبارتند از :

مديريت در گله

مديريت در تغذيه با آغوز و شير
شناسايي حيوانات آلوده و حذف يا جدا كردن آنها از گله

شناسايي و جدا كردن فرزندان مادر هاي آلوده براي جلوگيري از آلودگي ، بايد گله ها يا دام هاي ايمن را از دام هاي سالم و دام هايي كه پاسخ آزمايش يونِ آنها منفي بوده جدا كرد . جابجايي دام بايد از گله هايي انجام شود كه ميزان توليد و ركورد آنها مشخص است و مديريت و نگهداري آنها مناسب مي باشد و تست يون آنها منفي مي باشد و همچنين انتخاب نمودن دام از گله هايي كه هيچ نشانه اي از بيماري يون را در 5 سال گذشته نداشته اند از انتخاب هاي دوم ما مي باشد .

اعمال كنترلي لازم براي كنترل گله هاي بيمار :

A : كاهش آلودگي گله با انجام مديريت مناسب ( تمامي كود هاي توليد شده مشكوك به آلودگي هستند )
1 - بهداشت گله در دوره هاي بارداري و زايمان بايد به ميزان بالايي رعايت شود .

2 - بايد از آلوده شدن چراگاه ها و مراتع به مدفوع حيوانات آلوده جلوگيري كرد .
3 - گاو ها را بايد در محلي تميز كه داراي حداقل آلودگي به مدفوع باشد نگهداري كرد .
4 - بايستي از ازدحام گوساله ها جلوگيري نمود .
5 - گاو و گوساله هاي جديد را بايستي در اولين فرصت ممكن در مرتعي تميز و داراي حداقل ازدحام نگهداري كرد .
6 - گاو و گوساله ها و گوساله هاي ماده جايگزين بايد در مرتعي تميز و يا خلوت نگهداري شوند .
7 - بايستي حداقل به مدت يك سال از آلوده شدن گوساله هاي ماده جايگزين كه تازه از شير گرفته شده اند با مدفوع حيوانات بالغ ، جلوگيري نمود .
8 - بايد از آلوده شدن غذا با مدفوع جلوگيري نمود . اين كار را مي توان با استفاده از انبار هاي غذا ، آخور هاي علوفه انجام داد و همچنين بايد از استفاده از وسايل مشترك براي حمل و نقل غذا و يا مدفوع جلوگيري نمود .
9 - بايد از آلوده شدن مخازن آب نيز بوسيله مدفوع جلوگيري نمود ؛ بطور مثال آبشخوري كه حيوانات از آن آب مي نوشند هرگز نبايد آلوده شود .
10 - براي اين كه احتمال آلودگي را به حداقل برسانيم بايد چراگاه ها يا غذاي آلوده را تا هنگامي توسط دام هاي غير جايگزين استفاده كنيم كه شرايط محيطي باعث نابودي باكتري شود . اين كار ممكن است تا سال ها به طول انجامد .

B : كاهش آلودگي در گوساله ها با اعمال مديريت شير :

1 - براي گوساله هايي كه تازه متولد شده اند بايد از آغوز حيواناتي استفاده شود كه نتيجه آزمايش يون آنها منفي بوده است .
2 - پستان و سرپستانك ها بايستي قبل از جمع آوري شير به منظور جلوگيري از آلوده شدن پستان با مدفوع به طور كامل تميز شوند .
3 - تميز كردن پستان و سر پستانك هاي مادر به دنبال هر تولد جديد .

C : جلوگيري از گسترش آلودگي با شناسايي و جدا كردن دام هاي آلوده و گوساله هاي آنها :

1 - مشورت با يك دامپزشك به منظور تصميم گيري در مورد چگونگي استفاده از بهترين نوع آزمايش براي تشخيص بيماري .
2 - استفاده از آزمايشگاه هاي تشخيصي مناسب براي انجام آزمايش مورد نظر .
3 - شناسايي تمامي گاوهاي ماده آلوده و گوساله هاي ماده آنها در گله
4 - حذف و يا نگهداري جداگانه تمامي دامهايي كه نتيجه آزمايش آنها مثبت بوده است .
5 - جلوگيري از گسترش آلودگي با حذف كردن و يا نگهداري جداگانه از فرزندان مادران آلوده .

تعدادي از برنامه هاي موثر در جلوگيري و كنترل بيماري يون در گله گاو گوشتي :

1 - تغيير روش مديريت قبلي :

بايستي توجه شود كه تغيير روش مديريت قبلي براي موفقيت در ساير برنامه ها اهميت به سزايي دارد . كاهش خطر آلودگي گوساله ها با جدا نگه داشتن گوساله هاي تازه به دنيا آمده و مادر هايشان از گله راه موثري براي كاهش درصد آلودگي گله خواهد بود .
جلوگيري از انتشار آلودگي از طريق مدفوع باقيمانده در محل نگهداري گاوها با استفاده از وسايلي مانند آخورهاي مدرن و مخصوص و روش غذا دادن بالا بر (elevated) ، و همچنين بوسيله آبشخورهاي مدرن كه باعث عدم آلودگي آب و غذا با مدفوع حيوان آلوده مي شود انجام مي گيرد . ساير تغييرات مديريتي لازم در 4 مرحله زير صورت مي گيرند :

- جدا كردن سريع دام هايي كه اسهال دارند و يا رشد خوبي ندارند .
- نمونه گيري جهت تشخيص وضعيت دام
- جدا كردن دامهايي كه اسهال دارند و به دليلي نا معلوم به درمان پاسخ نمي دهند .
- جدا نگه داشتن دام هاي تازه متولد شده از گله

روش توصيه شده ديگر اين است كه از دسترسي دام هاي حساس به نواحي كه داراي خطر آلودگي هستند ( محل هاي نگه داري آب و استخر آب ) و يا جاهايي كه امكان مي رود حيوان آلوده اخيرا ً در آنجا بوده است جلوگيري كرد . براي صرفه جويي در وقت براي تميز كردن مراتع از مدفوع آلوده و در ضمن استفاده كردن از مرتع ، مي توان دام هاي غير حساس ديگر را در اين مناطق چرا داد . پيشنهاد مي شود ، دام هايي كه خطر آلودگي آنها زياد است را بفروشيم و دام هايي را كه كمتر از 12 ماه سن دارند و در معرض آلودگي بوده اند را بايد به كشتارگاه بفرستيم . در آخر بايستي گله را بسته نگه داشت و يا دام جديد را تنها از گله هايي كه نتيجه آزمايش يون آنها منفي بوده است انتخاب نمود . اين روش بهترين و راحت ترين روشي است كه مي توان به راحتي آن را انجام داد و نسبت به ساير روش ها دقيق تر و مطمئن تر است و در اغلب موارد عود مجدد بيماري و ميزان آلودگي كلي گله را به طور محسوسي كاهش داده ، موارد كلينيكي بيماري را نيز بصورت يكنواخت در مي آورد . در بعضي از گله ها كه احتمال وجود آلودگي كمتر بوده ، ميزان آلودگي كمي به يون وجود دارد مديريت خوب مي تواند به تنهايي بيماري را بر طرف كند . اختلال در روش مديريت مي تواند باعث ضرر و زيان زيادي در كار شود . روش هاي مديريتي ذكر شده در گله هايي كه آلودگي بالايي دارند و در شرايط خوبي بسر نمي برند چندان مفيد نمي باشد . بهترين دليل اين امر اين است كه روش فوق مي تواند يك راه كار دائمي جهت مبارزه با بيماري يون در گله ايجاد نمايد . نكته آخر اين كه اگر اكثر اعضاي آلوده در گله شناسايي نشده اند مي توانيم از آزمايشInitial screening استفاده كنيم تا شناختي كلي از وضعيت گله بدست آوريم . سپس بايد حيواناتي كه تست آنها مثبت بوده را شناسايي نموده ، از گله جدا كنيم و سپس آزمايش هاي دقيق تري بر روي اين موارد انجام دهيم .

2 - آزمايش و جدا كردن دام آلوده :

اين روش مستلزم اين است كه تغيير در روش مديريت كه قبلا ً ذكر شد در گله جا افتاده و بخوبي اجرا شود . اين تست را بايد سالي يك بار در گله انجام داد . دام هايي كه تست آنها مثبت است و فرزندانشان بايد سريعا ً از گله جدا شده و به قرنطينه يا كشتارگاه ارسال شوند . در گله هايي كه آلودگي پايين است تست الايزا انجام مي شود . اگر تست مثبت بود ، از تست ديگري به نام كشت ميكروب (Culture test) و يا از ضايعات ديگري كه در كشتارگاه است براي تشخيص بيماري استفاده مي شود . اين عمل باعث مي شود كه ما يك بر آمد كلي از وضعيت گله داشته باشيم . شناسايي گروهي از دام ها كه در معرض خطر ابتلاي بيشتري قرار دارند و آگاهي از ميزان پيشرفت بيماري در گله مزاياي اين روش است . مزيت ديگر اين است كه ما با آشنايي از وضعيت گله مي توانيم براي اهدافي مانند فروش گوساله ها ، فروش دام هاي اصلاح نژادي و ... با آزادي بيشتري فعاليت كنيم . مديريت خوب در گله باعث كاهش ميزان آلودگي و علائم كلينيكي آلودگي شده و پيشرفتي سريع به سوي حالت عاري از بيماري در گله خواهيم داشت .
نكته مهم در مورد آزمايش ها اين است كه تا زماني كه گاو هاي آلوده به طور كلي شناسايي نشده اند ، مي توان با انجام تست هاي تشخيصي و مديريت مناسب ، مي توان آنها را سريعا ً شناسايي و از گله حذف نمود . نتايجي كه ما از انجام اين روش ها انتظار داريم به شرح زير است :

1 - كاهش سريع شيوع بيماري
2 - كاهش در بار آلودگي محيط به باكتري عامل بيماري يون ( مايكوباكتريوم پاراتوبركلوزيس )

بنابراين اين انتخاب مي تواند به ما در ريشه كن كردن بيماري از گله كمك كند . آزمايشات مختلف و انتخاب دام آلوده و جدا كردن آن از گله و آزمايشات تشخيصي مرتب و متناوب مي تواند به ما در تشكيل يك گله گاو گوشتي ، گله هاي گاو گوشتي براي فروش در زمينه تجارتي و همچنين گله هاي شخصي كمك كند .

3 - كم كردن و كاهش جمعيت بيماري :

اين روش مستلزم فرستادن دام هايي كه احتمال آلودگي بالايي دارند به كشتارگاه است و در آن دام هاي محلي كه احتمال حامل بودن دارند را نيز بايد از اطراف گاوداري دور نمود همچنين مي توان اين گاو ها را به كارخانه هاي توليد فرآورده هاي گوشتي و كشتارگاه فرستاد . مسئول دامداري بايد گاو مورد نظر را براي تشكيل گله و يا ازدياد جمعيت گله خود از دام هايي انتخاب كند كه نتيجه آزمايش يون آنها منفي بوده است . روش ديگر عبارتست از بدست آوردن يك دستورالعمل مشخص و مدون براي گاوداري از طريق اطلاعات صاحب گله و ركوردهايي كه در اختيار دامپزشك گله است . اين عمل ما باعث آگاهي از حالت و وضعيت كلي گله مي شود . تحت نظر داشتن طولاني مدت چراگاه نيز يكي ديگر از روش هاي مديريتي پيشنهاد شده است كه باعث كاهش آلودگي چراگاه و در نتيجه كاهش خطر آلودگي دام مي شود . مديريت گله با روش هايي كه در بالا ذكر شد ، تاكيد بر شناسايي دام آلوده ، نگه داشتن ركورد هاي هر دام ( ميزان توليد ) ، انجام برنامه هاي دامداري و تشخيص و اندازه گيري درصد ميكروب در گله مي تواند ما را در انجام كار بيشتر ياري كند . اين روش ها در اصل باعث متحمل شدن خرج كمتر در مقايسه با ساير روش ها مي شود . با مهارت هاي مديريتي خوب و طرح هاي موثر و علمي و عملي مي توان پيشرفت به سزايي در دورنماي كلي راندمان گله ايجاد نمود .